Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) αποτελεί μια χρόνια νευρολογική διαταραχή, η οποία επηρεάζει κυρίως τη συμπεριφορά των παιδιών. Οι διαταραχές αυτές επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινή αλλά και σχολική ζωή των παιδιών. Η μη έγκαιρη αλλά ακόμα και λανθασμένη διάγνωση αυτών των διαταραχών, μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή των παιδιών που θα τους ακολουθούν μέχρι και την ενήλικη ζωή τους. Τα παιδιά, με αυτές τις διαταραχές, χαρακτηρίζονται ως παρορμητικά απρόσεχτα και κυρίως υπερκινητικά.
Τα χαρακτηριστικά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ
1. Είναι παρορμητικά (ενεργούν αυθόρμητα, ανυπόμονα, δεν έχουν την υπομονή να περιμένουν τη σειρά τους, διακόπτουν τους άλλους, δίνουν απαντήσεις χωρίς όμως να έχει ολοκληρωθεί η σχετική ερώτηση, δεν κατανοούν συγκεκριμένες οδηγίες)
2. Είναι απρόσεχτα (δεν ακούν όταν κάποιος τους απευθύνει το λόγο, χάνουν πράγματα, αφαιρούνται εύκολα, αφήνουν μισοτελειωμένες δουλειές, κάνουν λάθη απροσεξίας σε σχολικές εργασίες, εμφανίζουν ένα «τσαπατσούλικο» γραπτό, μεταβαίνουν από μια δραστηριότητα σε άλλη, η προσοχή τους διασπάται από διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα).
3. Είναι υπερκινητικά (κινούνται γρήγορα και νευρικά με αποτέλεσμα να είναι επιρρεπή σε ατυχήματα, μιλούν υπερβολικά, φαίνονται ανήσυχα, σηκώνονται εύκολα από τη θέση τους, χτυπούν συχνά τα πόδια τους στο πάτωμα, αισθάνονται την ανάγκη να κρατούν, σχεδόν, πάντα κάτι στα χέρια του, παρουσιάζουν εμφανή εκνευρισμό κατά τη διάρκεια κάποιας συζήτησης).
4. Αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε μαθησιακό επίπεδο (γράφουν γρήγορα και δυσανάγνωστα – το 60% των παιδιών με ΔΕΠ-Υ έχουν δυσγραφία, κάνουν ορθογραφικά λάθη, είναι αργοί στην ανάγνωση, δυσκολεύονται ιδιαίτερα στην ανάγνωση ποιημάτων, αργούν να ολοκληρώσουν τις αριθμητικές πράξεις, δείχνουν εμφανή εκνευρισμό και ανυπομονησία στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων, υστερούν στην κοπτική και στη ζωγραφική λόγω ανεπάρκειας ελέγχου λεπτών κινήσεων, δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στο ελεύθερο παιχνίδι).
5. Έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, παρουσιάζουν αστάθεια στη διάθεσή τους, αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου, δεν αντέχουν τις αλλαγές στη ρουτίνα τους.
Δίδυμα και ΔΕΠ-Υ
Γενικά, έρευνες έχουν δείξει πως στα αγόρια τα χαρακτηριστικά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ γίνονται εμφανή πριν από την ηλικία των 7 χρόνων και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, ενώ στα κορίτσια γίνονται εμφανή μετά την ηλικία των 7 χρόνων. Η αναλογία αγοριών προς κοριτσιών κυμαίνεται από 3:1 έως 5:1. Επίσης, έρευνες που έγιναν σε δίδυμα, έδειξαν πως όταν ένας από τους δύο γονείς έχει ΔΕΠ-Υ, τότε οι μονοζυγωτικοί δίδυμοι έχουν 76% έως και 80% πιθανότητες να κληρονομήσουν αρκετά από τα χαρακτηριστικά των διαταραχών σε σύγκριση με τα διζυγωτικά δίδυμα (Medical Society. 2012, U.S. Department of Education Contract, 2003).
Στρατηγικές μάθησης σε δίδυμα με ΔΕΠ-Υ
Η αλήθεια είναι πως όταν ένα από τα δίδυμα παρουσιάζει τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα είναι πολύ δύσκολο για το γονιό να στηρίξει ταυτόχρονα και τα δύο παιδιά στις σχολικές τους υποχρεώσεις. Οι παρακάτω στρατηγικές μάθησης επιδιώκουν να βοηθήσουν και να καθοδηγήσουν τόσο τους γονείς όσο και τα ίδια τα παιδιά προκειμένου να υπάρχει μια ευχάριστη, αλλά κυρίως ήρεμη συνεργασία.
1. Ο γονιός είναι σημαντικό να ενημερωθεί για το φαινόμενο της ΔΕΠ-Υ, καθώς και για τα προγράμματα που μπορούν να συμβάλλουν τόσο στην αλλαγή συμπεριφοράς όσο και στην καλύτερη πορεία του παιδιού στο χώρο του σχολείου. Επίσης, ο γονιός θα πρέπει να ενημερώσει και τα δύο παιδιά για τις συγκεκριμένες διαταραχές, με απλά και κατανοητά λόγια.
2. Ο γονιός προσπαθεί και στα δύο παιδιά να ακολουθεί πιστά το πρόγραμμα ρουτίνας. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ προτιμούν τη ρουτίνα στο πρόγραμμά τους γιατί νιώθουν πιο ασφαλή. Δεν τους αρέσουν ιδιαίτερα οι εκπλήξεις.
3. Ο γονιός τοποθετεί στην πόρτα του ψυγείου ή στα γραφεία των παιδιών το καθημερινό τους πρόγραμμα και το διαβάζουν κάθε πρωί πριν φύγουν για το σχολείο. Αν υπάρχει κάποια αλλαγή στο πρόγραμμα και ο γονιός, ήδη, το γνωρίζει, οφείλει να ενημερώσει τα παιδιά.
4. Ο χώρος που αποφασίζει ο γονιός για τη μελέτη των παιδιών, πρέπει να είναι ευχάριστος, φωτεινός και κυρίως να μην υπάρχουν πολλά ερεθίσματα. Πάνω στο γραφείο να βρίσκονται μόνο τα μαθήματα που έχουν να κάνουν και τα μολύβια τους.
5. Αν επιθυμεί ο γονιός να βρίσκονται τα δίδυμα στον ίδιο χώρο μελέτης, καλό είναι να μην είναι το ένα δίπλα στο άλλο. Ο γονιός κάθεται δίπλα στο παιδί με ΔΕΠ-Υ, βλέπουν μαζί τα μαθήματα της επόμενης ημέρας και του προτείνει τρόπους ώστε να οργανώσει καλύτερα τις εργασίες του και το χρόνο που απαιτείται για την κάθε μία. Στο άλλο παιδί (καλό είναι να μην έρχεται σε οπτική επαφή με το αδελφάκι του) ο γονιός του υπενθυμίζει, απλά, πως είναι εδώ για όποια δυσκολία ή διευκρίνηση χρειάζεται στα μαθήματά του.
6. Όταν βλέπει ο γονιός πως το παιδί με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύεται σε κάποια άσκηση, τη χωρίζει σε μικρότερα κομμάτια και του δίνει περισσότερο χρόνο να ολοκληρώσει το κάθε κομμάτι. Αν το παιδί κουραστεί, ο γονιός μπορεί να δώσει το πολύ ένα δεκάλεπτο διάλειμμα και μόνο τότε του επιτρέπει να σηκωθεί από την καρέκλα του. Σ’ αυτό το διάλειμμα μπορούν και τα δύο παιδιά να κάνουν κάτι που τους ευχαριστεί ιδιαίτερα, ακόμα και να παίξουν μπάλα ή να τρέξουν (έχει αποδειχθεί πως η όποια γυμναστική είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ γιατί τους δίνει τη δυνατότητα να εκτονωθούν. Κάποιοι, δε, ερευνητές προτείνουν οι γυμναστικές ασκήσεις να γίνονται πριν το μάθημα). Όταν, όμως, τελειώσει το δεκάλεπτο διάλειμμα, τα δίδυμα επιστρέφουν στα γραφεία τους, ώστε να ολοκληρώσουν τη δουλειά τους.
7. Αν υπάρχει κάτι που το παιδί με ΔΕΠ-Υ, δεν έχει κατανοήσει, π.χ. στο μάθημα της Γλώσσας ή στα Μαθηματικά, ο γονιός θα πρέπει με σαφείς και απλούς κανόνες να εξηγήσει αυτά που δεν κατάλαβε, ώστε το παιδί να μπορέσει να τους κατανοήσει και να τους ακολουθήσει. Επίσης, καλό είναι ο γονιός στο σημειωματάριο της τάξης να ενημερώσει τη δασκάλα για τις συγκεκριμένες αδυναμίες του παιδιού.
8. Καλό είναι τα δίδυμα να ξεκινούν μαζί και να ολοκληρώνουν μαζί τα μαθήματά τους. Αν κάποιο από τα παιδιά ολοκληρώσει νωρίτερα τις υποχρεώσεις τους (συνήθως είναι ο αδελφός χωρίς ΔΕΠ-Υ), τότε ο γονιός μπορεί να του ζητήσει να ζωγραφίσει κάτι ή να διαβάσει κάτι, χαμηλόφωνα. Αν όμως, εκείνο βαριέται και θέλει να σηκωθεί, καλό είναι να μη βρίσκεται στον ίδιο χώρο με τον αδελφό του, μέχρι και εκείνο να τελειώσει με τις υποχρεώσεις του.
9. Ο γονιός δεν πρέπει να ξεχνάει την επιβράβευση, όταν το παιδί με ΔΕΠ-Υ, δείχνει σωστή συμπεριφορά και ολοκληρώνει, μέσα σε φυσιολογικά, πλαίσια τις σχολικές του υποχρεώσεις.
10. Όταν τελειώσει η μελέτη των μαθημάτων, ο γονιός, αν αυτό κρίνεται απαραίτητο, βοηθάει και τα δύο παιδιά να ετοιμάσουν τις τσάντες τους.
11. Καλό είναι ο γονιός να ακολουθεί πιστά όλη τη διαδικασία ύπνου των διδύμων. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου. Ο γονιός, λοιπόν, δε διαπραγματεύεται μαζί του τις ώρες ύπνου. Ένα χλιαρό μπάνιο και ένα ζεστό γάλα θα το βοηθήσουν να χαλαρώσει και να κοιμηθεί.
Μέχρι σήμερα, δεν έχει εξακριβωθεί κάποια οριστική θεραπεία για την αντιμετώπιση των προβλημάτων παιδιών με ΔΕΠ-Υ. Ωστόσο, τόσο οι ψυχολογικές όσο και οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις μπορούν να καθοδηγήσουν και να στηρίξουν τους γονείς και να βοηθήσουν ουσιαστικά τα παιδιά. Ο γονιός μπορεί, απλά, να πιστέψει στις δυνάμεις του παιδιού του, να επιτρέψει την επέμβαση και συμπαράσταση του δίδυμου αδελφού του, να έρθει σε επαφή με άλλους γονείς που έχουν παιδιά με ΔΕΠ-Υ και να δεχτεί την όποια βοήθεια από κάποιον ειδικό.
Στο επόμενο άρθρο μου, θα φροντίσω να παρουσιάσω ένα πιο αναλυτικό πρόγραμμα για το πως ο γονιός διδύμων μπορεί να βοηθήσει ξεχωριστά το παιδί με ΔΕΠ-Υ στη μελέτη μαθημάτων του σχολείου, χωρίς όμως να παραμελεί το άλλο παιδί.