Οι ομόηχες λέξεις είναι οι λέξεις που ακούγονται το ίδιο, αλλά έχουν διαφορετική ορθογραφία και διαφορετική σημασία. Μπορεί ένα και μόνο φωνήεν να αλλάξει τις λέξεις, όπως για παράδειγμα λιτός–λυτός και βέβαια τη σημασία τους. Μπορεί να προστεθεί ένα και μόνο σύμφωνο, όπως για παράδειγμα κώμα–κόμμα, για να αλλάξει η ορθογραφία και η σημασία της λέξης. Αλλάζοντας ή προσθέτοντας, δηλαδή, στην ίδια λέξη κάποια γράμματα, βγαίνει μια τελείως διαφορετική λέξη, η οποία, όμως, ακούγεται το ίδιο.
Οι μαθητές με δυσλεξία και μαθησιακές δυσκολίες και όχι μόνο, μπερδεύονται στην ορθογραφία των λέξεων, κατ’ επέκταση και στη σημασία τους. Με ποιον χρηστικό τρόπο μπορούμε να τους εκπαιδεύσουμε, ώστε να βελτιωθεί η ορθογραφική τους ικανότητα, αλλά και να εμπλουτιστεί το λεξιλόγιό τους;
Η εκμάθηση των ομόηχων λέξεων στηρίζεται σε πολυαισθητηριακές μεθόδους. Κάνουμε, λοιπόν, το εξής:
- Ετοιμάζουμε κάρτες, με ένα μάτι, ένα αυτί, ένα στόμα και ένα χέρι.
- Παίρνουμε μια λευκή κάρτα και με μαύρο μαρκαδόρο, γράφουμε το ζευγάρι των ομόηχων λέξεων, για παράδειγμα μετρώ–μετρό.
- Βάζουμε τις κάρτες με το μάτι και το στόμα και την κάρτα με το ζευγάρι μπροστά στον μαθητή και του ζητάμε να δει και να διαβάσει τις λέξεις.
- Του ζητάμε να αναγνωρίσει το σημείο που διαφέρει και πάνω σε αυτό να βάλει πλαστελίνη και να το ιχνηλατήσει, προφέροντας τους ήχους και μετά το όνομά τους. Επαναλαμβάνει 3χ.
- Του βάζουμε μπροστά την κάρτα με το αυτί. Αυτό σημαίνει, πως ακούει το ζευγάρι των λέξεων, το επαναλαμβάνει και το γράφει σε ένα φύλλο χαρτί, με μεγάλα γράμματα.
- Στην κάρτα, κάτω από το ζευγάρι ομόηχων λέξεων, τραβάμε ένα κόκκινο τόξο, στο σημείο των λέξεων που διαφέρει. Ζητάμε από τον μαθητή να γράψει σε ποιο μέρος του λόγου ανήκει η κάθε λέξη και να αιτιολογήσει. Για παράδειγμα, μετρώ είναι ρήμα γιατί γράφεται με ωμέγα.
- Λέμε στον μαθητή τη σημασία της κάθε λέξης του ζευγαριού. Έπειτα, ζητάμε από τον μαθητή, να μας πει με δικά του λόγια τη σημασία τους.
- Βάζουμε μπροστά του την κάρτα με το χέρι, που σημαίνει πώς θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το κομμάτι της γραφής. Πίσω από την κάρτα, ο μαθητής ζωγραφίζει κάτι που να θυμίζει τη σημασία της λέξης. Για παράδειγμα, στο ρήμα μετρώ, ζωγραφίζει αριθμούς ή κάποιο παιδί να μετράει και στο ουσιαστικό μετρό, ένα τρένο ή ένα τρένο που να είναι μέσα σε έναν σταθμό. Δίπλα στη ζωγραφιά, γράφει μια πρόταση με την κάθε ομόηχη λέξη.
- Ολοκληρώνοντας, του ζητάμε, με τον δείχτη του χεριού του, να γράψει το ζευγάρι ομόηχων λέξεων, στον αέρα, προφέροντας τους ήχους των γραμμάτων, εκτός από το γράμμα που διαφέρει, που το ονοματίζει. Έπειτα, λέμε τη σημασία κάποιας λέξης, όπου ο μαθητής προσπαθεί να μαντέψει σε ποια από τις δύο λέξεις αντιστοιχεί η σημασία της. Για την άλλη λέξη του ζευγαριού, λέει ο ίδιος ο μαθητής τη σημασία της.
- Αφού έχουμε δουλέψει 3 με 5 ζευγάρια ομόηχων λέξεων, με αυτόν τον τρόπο, τα γράφουμε σε λίστα. Ζητάμε από τον μαθητή να τη μάθει απ’ έξω και να γράψει τα ζευγάρια από μνήμης. Τον ενθαρρύνουμε να κάνει αυτοδιόρθωση, αιτιολογώντας τα λάθη του.
- Τέλος, λέμε, τη σημασία κάποιων λέξεων και του ζητάμε να μαντέψει σε ποιες λέξεις αναφερόμαστε. Σε άλλες, του λέμε τις λέξεις και μας λέει τη σημασία τους.
Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, η διδασκαλία των ομόηχων λέξεων έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα ωφέλιμη, για την αναγνωστική και ορθογραφική ικανότητα των μαθητών, τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους, αλλά και την οπτική τους μνήμη. Η εκπαίδευσή τους σε αυτές αποτελεί κομβικό σημείο τόσο για τον προφορικό όσο και για τον γραπτό λόγο.