Σύμφωνα με τον ορισμό, που δίνει το Λεξικό της Οξφόρδης, ο όρος βότανα «αφορά φυτά των οποίων τα φύλλα ή οι μίσχοι και τα φύλλα χρησιμεύουν ως τροφή ή θεραπεία ή με κάποιον τρόπο, χάρη στη μυρωδιά ή το άρωμά τους».
Η θεραπευτική τους δράση είναι γνωστή ήδη από την αρχαιότητα. Το χρονικό σημείο, που άνθρωπος άρχισε να πειραματίζεται με τη χρήση των φυτών στα πλαίσια της αντιμετώπισης των ασθενειών, έχει χαθεί στα βάθη του χρόνου.
Πώς χρησιμοποιούμε τα βότανα;
Ιδιαίτερη σημασία στη χρήση των βοτάνων έχει ο καθορισμός της σωστής δοσολογίας. Είναι γνωστό, πως η δοσολογία καθορίζει τη θεραπευτική δράση των βοτάνων, αλλά και των φαρμάκων εν γένει.
Έτσι, αν η ληφθείσα ποσότητα είναι μικρή, τότε ίσως αυτή αποδειχθεί ανεπαρκής και δεν επιτυγχάνεται η επιθυμητή θεραπευτική δράση. Αντίθετα, στην περίπτωση, που η δόση είναι υψηλότερη της ενδεδειγμένης, τότε ενδέχεται να αυξηθούν οι πιθανότητες να εμφανιστούν παρενέργειες.
Ποιες είναι οι «ειδικές» προφυλάξεις, που πρέπει να ληφθούν υπόψη στην εγκυμοσύνη, σε ό,τι αφορά τη χορήγηση βοτάνων;
Στην εγκυμοσύνη δύο (ή περισσότεροι) είναι οι οργανισμοί, των οποίων οι «ιδιαίτερες ευαισθησίες» πρέπει να συνυπολογιστούν, αν χορηγηθεί κάποιο βότανο. Ο οργανισμός της μητέρας αφενός, αλλά και ο οργανισμός του εμβρύου (ή των εμβρύων) αφετέρου ενδέχεται να επηρεαστούν από τη δράση του χορηγηθέντος βοτάνου.
Ο οργανισμός της μητέρας δοκιμάζεται, αφού οι ανάγκες της κύησης απαιτούν τη συνεχή προσαρμογή της λειτουργίας του σε συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Ο ανώριμος οργανισμός του εμβρύου εξάλλου, δεν είναι πάντα ξεκάθαρο, πως θα ωφεληθεί από τη χορήγηση κάποιου βοτάνου.
Η ασφάλεια της χορήγησης βοτάνων κατά την κύηση δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένη με επιστημονικά στοιχεία. Συνεπώς, η λήψη οποιουδήποτε βοτάνου δεν πρέπει να γίνει σε καμία περίπτωση, αν προηγουμένως δεν έχει ενημερωθεί ο θεράπων ιατρός.
Επιπροσθέτως, είναι απαραίτητο να σιγουρευτείτε, πως το βότανο, που θα προμηθευτείτε δεν περιέχει προσμίξεις από άλλα βότανα, τα οποία θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα στην εγκυμοσύνη.
Συνιστάται να επιλέγετε βότανα, τα οποία είναι συσκευασμένα και τυποποιημένα, ενώ στη συσκευασία θα πρέπει να αναγράφονται με κατανοητό και ξεκάθαρο τρόπο τα συστατικά. Έτσι θα διευκολύνεται ο υπολογισμός της δοσολογίας.
Πώς τα διάφορα βότανα ενδέχεται να επηρεάσουν την εξέλιξη της κύησης; Ας δούμε κάποια ενδεικτικά παραδείγματα.
- Πιπερόριζα (Ginger)
Η Πιπερόριζα είναι μια ρίζα, η οποία μας έρχεται από την Άπω Ανατολή και συνήθως λαμβάνεται υπό τη μορφή ροφήματος.
Οι θεραπευτικές ιδιότητες της ρίζας αυτής περιλαμβάνουν:
- Ανακούφιση από τη ναυτία
- Μείωση της οξύτητας των υγρών του στομάχου
- Βελτίωση της δυσπεψίας
- Μείωση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης
Στην εγκυμοσύνη αντενδείκνυται η λήψη ροφήματος από πιπερόριζα, το οποίο παρασκευάζεται από αποξηραμένη ρίζα.
Έχει αναφερθεί, πως η λήψη πιπερόριζας ίσως να αυξάνει την πιθανότητα αποβολής. Τα στοιχεία επ’ αυτής της αναφοράς όμως είναι αντικρουόμενα και όχι καταληκτικά. Φαίνεται όμως, πως η πιθανότητα αυτή ίσως να αυξηθεί, αν η δόση είναι υψηλή.
Μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Maryland, κατέληξε στο συμπέρασμα, πως η κατανάλωση μέχρι και 250 χιλιοστόγραμμων πιπερόριζας τέσσερις φορές την ημέρα, είναι ασφαλής για την κύηση. Εντούτοις, σε καμία περίπτωση η ημερήσια κατανάλωση του βοτάνου αυτού δεν συνιστάται να υπερβαίνει τα 4 γραμμάρια.
- Χαμομήλι
Το χαμομήλι είναι ένα ρόφημα με ευεργετικές ιδιότητες:
- Μειώνει τις στομαχικές διαταραχές
- Καταπραΰνει και βοηθά τον ύπνο
Όμως το χαμομήλι ενδέχεται να μην είναι και τόσο «αθώο» σε ό,τι αφορά την εγκυμοσύνη. Στη διεθνή βιβλιογραφία μπορεί κάποιος να εντοπίσει κάποια – ελλιπή – στοιχεία, τα οποία συνδέουν τη χορήγηση χαμομηλιού με αύξηση των πιθανοτήτων αποβολής.
- Τσάι
Το τσάι, όπως είναι γνωστό, είναι εξαιρετικό βοήθημα στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του κρυολογήματος. Όμως το τσάι περιέχει και καφεΐνη.
Η καφεΐνη περνάει από τον πλακούντα και φτάνει στο έμβρυο. Ο ανώριμος οργανισμό του εμβρύου ενδέχεται να μην είναι σε θέση να μεταβολίσει την ουσία αυτή.
Το ενδεχόμενο σύνδεσης της κατανάλωσης καφεΐνης με την αύξηση των πιθανοτήτων αποβολής διερευνήθηκε από δύο μελέτες το 2008.
Η μία μελέτη κατέληξε, στο συμπέρασμα, πως αν η ημερήσια κατανάλωση καφεΐνης υπερέβαινε τα 200 χιλιοστόγραμμα (αντιστοιχεί σε περίπου 2 φλιτζάνια καφέ ή 4 φλιτζάνια τσάι), τότε η πιθανότητα αποβολής αυξάνεται σημαντικά.
Η άλλη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα, πως αν η έγκυος καταναλώνει 200 με 350 χιλιοστόγραμμα την ημέρα, η πιθανότητα αποβολής δεν αυξάνεται.
Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει, η ποσότητα καφεΐνης ανά ημέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 200 χιλιοστόγραμμά. Αυτή είναι και η οδηγία του Αμερικανικού Κολλεγίου των Μαιευτήρων – Γυναικολόγων, όπως διατυπώθηκε τον Αύγουστο του 2010.
Φυσικά για απόλυτη ασφάλεια συνιστάται κατά την κύηση η αποχή από την κατανάλωση καφεΐνης, η οποία περιέχεται και στο τσάι.
- Γλυκόριζα
Η κατανάλωση γλυκόριζας μειώνει την ένταση της ναυτίας, η οποία είναι σύνηθες και ιδιαίτερα ενοχλητικό σύμπτωμα της κύησης.
Φαίνεται όμως, πως η κατανάλωση γλυκόριζας ενδέχεται να προκαλέσει την έκκριση ορμονών, οι οποίες σχετίζονται με την ψυχική πίεση (stress). Σε μία μελέτη του 2010 καταγράφηκε άνοδος των επιπέδων των ορμονών αυτών σε νεογνά, των οποίων η μητέρα κατανάλωνε γλυκόριζα κατά την κύηση.
Σε μία άλλη μελέτη του 2009 συνδέθηκε η κατανάλωση γλυκόριζας στην κύηση με την εμφάνιση δυσκολιών στη μνήμη και στην ομιλία στα παιδιά, καθώς και αύξηση της επιθετικότητάς τους, η οποία συνοδεύεται με γενικότερα προβλήματα στη συμπεριφορά τους.
- Μέντα
Το ρόφημα μέντας είναι χρήσιμο στην αντιμετώπιση:
- Της ναυτίας
- Των εμέτων
- Του τυμπανισμού του στομάχου
Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι συνήθη κατά τη διάρκεια της κύησης.
Όμως η κατανάλωση ροφήματος μέντας ενδέχεται να προκαλέσει χαλάρωση των μυών, που εντοπίζονται στο σημείο, που ο οισοφάγος εισέρχεται στο στομάχι. Οι μύες αυτοί λειτουργούν εν είδει βαλβίδας και όταν συσπώνται, εμποδίζουν την παλινδρόμηση υγρών του στομάχου προς τον οισοφάγο. Η παλινδρόμηση των υγρών αυτών προκαλεί το αίσθημα οπισθοστερνικού καύσου, τις γνωστές μας καούρες. Έτσι η κατανάλωση μέντας ενδέχεται να επιδεινώσει τις καούρες.
Επιπροσθέτως, η κατανάλωση μέντας μπορεί να προκαλέσει αναστολή της δράσης των αντιόξινων, τα οποία χορηγούνται κατά περίπτωση στην κύηση για την αντιμετώπιση των στομαχικών διαταραχών.
Στη διεθνή βιβλιογραφία δεν εντοπίζονται στοιχεία, τα οποία να συνδέουν την κατανάλωση μέντας με κάποια επιπλοκή της κύησης. Φαίνεται, πως η κατανάλωση ενός ή δύο το πολύ φλιτζανιών μέντας την ημέρα είναι σχετικά ασφαλής για το μωρό.
Τελικά η κατανάλωση βοτάνων κατά την κύηση είναι ασφαλής ή όχι;
Δυστυχώς, απάντηση απόλυτα τεκμηριωμένη δεν είναι δυνατόν να δοθεί στο ερώτημα αυτό.
Όπως αντιμετωπίζουμε οποιοδήποτε φαρμακευτικό σκεύασμα, κατά τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζουμε και τα βότανα.
Είναι απαραίτητο να λαμβάνεται πάντα υπόψη, πως οι δράσεις των βοτάνων στον οργανισμό δεν είναι μονοσήμαντες. Τα βότανα, όπως μπορούν να θεραπεύσουν κάποια συμπτώματα, δεν αποκλείεται η δράση τους να συνδυάζεται και με κάποιες παρενέργειες.
Συνεπώς, η λήψη σκευασμάτων, τα οποία περιέχουν βότανα, συστήνεται να γίνεται πάντα υπό ιατρική επίβλεψη, πολλώ δε μάλλον κατά την εγκυμοσύνη.
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr