Τι είναι οι σάλπιγγες;
Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας αποτελείται από:
- Τις ωοθήκες: είναι δύο και εντοπίζονται εκατέρωθεν της μήτρας. Στις ωοθήκες απαντώνται ανώριμα ωάρια, ένα εκ των οποίων φθάνει στην πλήρη ωρίμανσή του ανά εμμηνορρυσιακό κύκλο και είναι έτοιμο, για να γονιμοποιηθεί από το σπερματοζωάριο.
- Τη μήτρα: είναι ένα κοίλο όργανο (έχει δηλαδή κοιλότητα), τα τοιχώματα του οποίου αποτελούνται κατά κύριο λόγο από μυ. Η κοιλότητα της μήτρας αποκαλείται ενδομητρική κοιλότητα και καλύπτεται από ειδικό ιστό, που ονομάζεται ενδομήτριο. Εντός της κοιλότητας αυτής μεγαλώνει το μωρό. Η ενδομητρική κοιλότητα έχει σχήμα «ανάποδου ισοσκελούς τριγώνου» (τριγώνου με την κορυφή προς τα κάτω). Στην κορυφή του τριγώνου αυτού συναντάμε το έσω τραχηλικό στόμιο που συνδέει την ενδομητρική κοιλότητα με τον τράχηλο και με τον κόλπο. Στις δύο γωνίες του τριγώνου συναντάμε το αριστερό και το δεξί μητριαίο σαλπιγγικό στόμιο, που συνδέει την ενδομητρική κοιλότητα με τις σάλπιγγες.
- Τις σάλπιγγες: είναι δύο σωλήνες, οι οποίοι συνδέονται με την ενδομητρική κοιλότητα μέσω των μητριαίων σαλπιγγικών στομίων. Το έτερο στόμιο εκάστης σάλπιγγας ονομάζεται κοιλιακό σαλπιγγικό στόμιο. Το κοιλιακό σαλπιγγικό στόμιο είναι ελεύθερο μέσα στην κοιλιά και συνήθως εντοπίζεται πλησίον της σύστοιχης ωοθήκης.
Ποιος είναι ο ρόλος των σαλπίγγων στη γονιμοποίηση;
Κατά βάσιν οι σάλπιγγες είναι σωλήνες, οι οποίοι «καθοδηγούν» το ώριμο ωάριο, που απελευθερώνεται περίπου στα μέσα εκάστου κύκλου από τις ωοθήκες μίας γυναίκας αναπαραγωγικής ηλικίας, προς την ενδομητρική κοιλότητα.
Αν στο «ταξίδι» του το ωάριο αυτό συναντήσει εντός των σαλπίγγων ζωντανά σπερματοζωάρια, τότε γονιμοποιείται και το έμβρυο, που θα προκύψει συνεχίζει το «ταξίδι» αυτό δια μέσου της σάλπιγγος, οπότε και φθάνει στην ενδομητρική κοιλότητα, εμφυτεύεται στο ενδομήτριο και ξεκινάει μία νέα κύηση.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί, πως η γονιμοποίηση λαμβάνει χώρα εντός των σαλπίγγων. Αν το ελεύθερο ωάριο δεν συναντήσει ζώντα σπερματοζωάρια εντός 24 το πολύ ωρών από την απελευθέρωσή του (η διαδικασία απελευθέρωσης ονομάζεται ωοθυλακιορρηξία ή απλά ωορρηξία), τότε εκφυλίζεται και χάνεται.
Επομένως, οι σάλπιγγες είναι απλοί σωλήνες, εντός των οποίων γίνεται η γονιμοποίηση και δια των οποίων το γονιμοποιημένο έμβρυο φθάνει στην ενδομητρική κοιλότητα;
Η παραπάνω ερώτηση αποτελεί μία υπεραπλούστευση του πραγματικού ρόλου των σαλπίγγων στη γονιμοποίηση. Στην πραγματικότητα η θέση που έχουν οι σάλπιγγες στην όλη διαδικασία της γονιμοποίησης και της έναρξης της νέας κύησης είναι αρκετά πιο πολύπλοκη.
Για να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν οι σάλπιγγες, είναι χρήσιμο να δούμε σε αδρές γραμμές ποια είναι η δομή τους σε μικροσκοπικό επίπεδο και ιδιαίτερα να κατανοήσουμε τη δομή του σαλπιγγικού επιθηλίου.
Τι σημαίνει «σαλπιγγικό επιθήλιο»;
Με τον όρο σαλπιγγικό επιθήλιο περιγράφουμε τον ιστό, ο οποίος καλύπτει το εσωτερικό του αυλού κάθε σάλπιγγας. Μέσα στον αυλό της σάλπιγγας κινούνται τα σπερματοζωάρια, τα ωάρια και τα έμβρυα, ενώ εκεί λαμβάνει χώρα η γονιμοποίηση.
Στην παρακάτω εικόνα έχουμε μία σχηματική απεικόνιση της σάλπιγγας, αν αυτή κοπεί κάθετα, δηλαδή βλέπουμε μία κάθετη διατομή της σάλπιγγας.
Στην εικόνα αυτή διακρίνουμε τα εξής στρώματα από έξω προς τα μέσα:
- Ένα εξωτερικό μυϊκό στρώμα
- Ένα στρώμα από συνδετικό ιστό. Το στρώμα αυτό «στηρίζει» τη δομή της σάλπιγγας και εντός αυτού περιέχονται τα αιμοφόρα αγγεία, δια των οποίων αιματώνεται η σάλπιγγα.
- Το σαλπιγγικό επιθήλιο. Αυτό είναι και το εσώτατο στρώμα του τοιχώματος της σάλπιγγας. Το σαλπιγγικό επιθήλιο παρουσιάζει επιμήκεις πτυχώσεις, δηλαδή πτυχώσεις διατρέχουσες τον αυλό της σάλπιγγας καθ’ όλο του το μήκος. Στην κάθετη διατομή της σάλπιγγας οι πτυχώσεις αυτές μοιάζουν με «λοφίσκους».
Ας παρατηρήσουμε τώρα στην παρακάτω εικόνα το σαλπιγγικό επιθήλιο, όπως φαίνεται κάτω από το μικροσκόπιο.
Διακρίνουμε, πως αυτό αποτελείται από τα εξής είδη κυττάρων:
- Τα κροσσωτά κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά παίρνουν το όνομά τους, από τους ομοιάζοντες με βλεφαρίδες σχηματισμούς, που φέρουν επί της πλευράς τους, η οποία προβάλλει προς τον αυλό της σάλπιγγας. Οι σχηματισμοί αυτοί ονομάζονται κροσσοί ή βλέφαρα. Τα κροσσωτά κύτταρα αντιπροσωπεύουν το 25% των κυττάρων του σαλπιγγικού επιθηλίου.
- Τα εκκριτικά κύτταρα. Όπως άλλωστε φαίνεται και από το όνομά τους, τα κύτταρα αυτά εκκρίνουν (παράγουν και απελευθερώνουν) ουσίες στον αυλό της σάλπιγγας. Τα εκκριτικά κύτταρα αντιπροσωπεύουν το 60% περίπου των κυττάρων του σαλπιγγικού επιθηλίου.
- Τα εμβόλιμα κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά παρεμβάλλονται μεταξύ των κροσσωτών και των εκκριτικών κυττάρων και μάλλον κατ’ ουσίαν αποτελούν παραλλαγή των δευτέρων.
Η μορφολογία του σαλπιγγικού επιθηλίου υπόκειται στη δράση των ορμονών, που ρυθμίζουν τον εμμηνορρυσιακό κύκλο. Η διακύμανση των επιπέδων των ορμονών αυτών στο αίμα της γυναίκας, που είναι ανάλογη με εκάστη φάση του κύκλου, αντικατοπτρίζεται στη μορφή του επιθηλίου αυτού.
Έτσι πριν τη ωοθυλακιορρηξία, το σαλπιγγικό επιθήλιο παρουσιάζεται υπερτροφικό («φουσκωμένο») και η δράση τόσο των κροσσωτών, όσο και των εκκριτικών κυττάρων είναι εντονότερη. Αντίθετα, όσο πλησιάζει η έναρξη της επομένης εμμήνου ρύσεως, το σαλπιγγικό επιθήλιο ατροφεί («ξεφουσκώνει»).
Πώς η μορφολογία της σάλπιγγας και του σαλπιγγικού επιθηλίου επηρεάζει τη διαδικασία της γονιμοποίησης;
Οι σάλπιγγες δεν είναι απλοί σωλήνες, εντός των οποίων γίνεται η γονιμοποίηση και δια των οποίων το έμβρυο φθάνει στην ενδομητρική κοιλότητα. Ο ρόλος των σαλπίγγων δεν είναι τόσο «παθητικός».
Οι μηχανισμοί, μέσω των οποίων οι σάλπιγγες συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της γονιμοποίησης, μπορούν να γίνουν κατανοητοί στους έχοντες βασική γνώση της δομής τους και είναι:
- Οι συγχρονισμένες περισταλτικές κινήσεις του τοιχώματός τους. Χάρη στο μυϊκό στρώμα του τοιχώματος των σαλπίγγων σε αυτό παρουσιάζονται περισταλτικές κινήσεις (δηλαδή το τοίχωμα «σφίγγει» και «χαλαρώνει» ρυθμικά), οι οποίες, χάρη στο συγχρονισμό τους, δημιουργούν ένα είδος «κύμα», που έχει κατεύθυνση από το κοιλιακό στόμιο της σάλπιγγας στο μητρικό στόμιο και διευκολύνει την κίνηση του ωαρίου, το οποίο δεν έχει τη δυνατότητα να κινείται από μόνο του, προς την ενδομητρική κοιλότητα. Έτσι διευκολύνεται η «συνάντησή» του με το σπερματοζωάριο (αυτό έχει μία μικρή ουρά και μπορεί να «κολυμπήσει κόντρα στο κύμα» και να φθάσει το ωάριο). Δια των περισταλτικών αυτών κινήσεων διευκολύνεται εξάλλου και η κίνηση του εμβρύου προς την ενδομητρική κοιλότητα.
- Οι συντονισμένες κινήσεις των βλεφάρων των κροσσωτών κυττάρων. Τα βλέφαρα των κροσσωτών κυττάρων κινούνται με συντονισμένο τρόπο, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. Δια των κινήσεων αυτών εντείνεται το «κύμα», που προκαλεί την κίνηση του ωαρίου από το κοιλιακό σαλπιγγικό στόμιο προς την ενδομητρική κοιλότητα.
- Οι ουσίες, που παράγονται από τα εκκριτικά κύτταρα του σαλπιγγικού επιθηλίου είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της γονιμότητας της γυναίκας.
Ας δούμε λίγο πιο λεπτομερώς τη σύσταση του υγρού, που εντοπίζεται εντός του αυλού της σάλπιγγας.
Το σαλπιγγικό υγρό αποτελείται από:
- Διίδρωμα. Πρόκειται για υγρό προερχόμενο από το αίμα, που κινείται εντός των αιμοφόρων αγγείων της σάλπιγγας. Το υγρό αυτό φθάνει στο σαλπιγγικό αυλό μέσω μικρών πόρων που εντοπίζονται στο τοίχωμα των αγγείων αυτών και περιέχει πλήθος πρωτεϊνών, οι οποίες επιτελούν διάφορες λειτουργίες.
- Ηλεκτρολύτες
- Πρωτεΐνες
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε στη «σαλπιγγική γλυκοπρωτεΐνη» (Oviduct Glycoprotein – OGP). Πρόκειται για τη μοναδική γνωστή πρωτεΐνη, που παράγεται από τα εκκριτικά κύτταρα του σαλπιγγικού επιθηλίου. Αν και η ακριβής λειτουργία της πρωτεΐνης αυτής δεν έχει προς ώρας διασαφηνισθεί, φαίνεται, πως υποβοηθά τόσο αυτή καθαυτή τη γονιμοποίηση, όσο και την ανάπτυξη του εμβρύου στα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης.
Οι σάλπιγγες δεν είναι ένας απλός «σωλήνας μεταφοράς» ωαρίων και σπερματοζωαρίων, αλλά λειτουργεί και ως «ταμιευτήρας» σπερματοζωαρίων.
Ελάχιστα από τα εκατομμύρια σπερματοζωάρια, που περιέχονται στο σπέρμα θα φθάσουν τελικά στο κοιλιακό σαλπιγγικό στόμιο, όπου θα λάβει χώρα η γονιμοποίηση του ωαρίου.
Στοιχεία καταδεικνύουν, πως οι σάλπιγγες λειτουργούν και ως ταμιευτήρας σπερματοζωαρίων, δηλαδή είναι μία τρόπον τινά «δεξαμενή» σπερματοζωαρίων.
Δεν είναι σίγουρο, πως τα σπερματοζωάρια, που θα φθάσουν στο «σημείο συνάντησης» με το ωάριο, θα βρουν και ωάριο, για να γονιμοποιήσουν. Φαίνεται όμως, πως το σαλπιγγικό υγρό περιέχει ουσίες, οι οποίες αφενός βελτιώνουν τη δραστικότητα των σπερματοζωαρίων, αφετέρου παρατείνουν τη ζωή τους.
Έτσι τα σπερματοζωάρια, που θα φθάσουν στο κοιλιακό στόμιο, μπορούν τρόπον τινά να «περιμένουν» εκεί το ωάριο για κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι την επόμενη ωοθυλακιορρηξία. Επιπροσθέτως, δεν αποκλείεται ο αριθμός των σπερματοζωαρίων να αυξηθεί από σπερματοζωάρια προερχόμενα από διαφορετικές εκσπερματώσεις εντός του κόλπου. Συνεπώς, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων, που «αναμένουν» το ωάριο ενδέχεται να αυξηθεί και αναλόγως να αυξηθούν και οι πιθανότητες γονιμοποίησης του ωαρίου, που θα απελευθερωθεί με την ωοθυλακιορρηξία.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!