Η δημιουργική μουσική θεραπεία εστιάζει στην κλινική χρήση του μουσικού αυτοσχεδιασμού ως μέσου δημιουργικής έκφρασης που προωθεί την αυτογνωσία και τη μη-λεκτική επικοινωνία.
Η προσέγγιση της Δημιουργικής Μουσικής Θεραπείας προέκυψε από τη συνεργασία του PaulNordoff, ο οποίος ήταν δημοφιλής Αμερικανός πιανίστας και συνθέτης, και του CliveRobbins, ο οποίος ήταν Βρετανός δάσκαλος ειδικής αγωγής. Είναι μια εμπειρική προσέγγιση που προέκυψε από τη συστηματική μελέτη και ανάλυση του κλινικού υλικού που συγκέντρωσαν στο πλαίσιο της πορείας τους. Στο θεωρητικό επίπεδο βασίζεται στις αρχές της ανθρωποσοφίας, της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης στην ψυχολογία και της μουσικολογίας. Η ανθρωποκεντρική προσέγγιση είναι μια φαινομενολογική θεώρηση που πρεσβεύει ότι η απόκτηση εμπειρίας είναι oπιο άμεσος τρόπος επίγνωσης του εαυτού του ατόμου, αλλά και του κόσμου γύρω του. Ο ιδρυτής της ο Rogers, πίστευε ακράδαντα στην έμφυτη τάση του ανθρώπου για αυτοεκπλήρωση και στη δυνατότητά του για εξέλιξη προς την ολοκλήρωση, η οποία βασίζεται στη διαρκή μάθηση μέσω των εμπειριών.
Η δημιουργική μουσική θεραπεία συμβάλλει καθοριστικά στην προσωπική έκφραση και στην ενίσχυση του κινήτρου και της ενεργοποίησης του ατόμου, της δημιουργικότητας και της μη-λεκτικής επικοινωνίας μέσω του αυτοσχεδιασμού, και της διερεύνησης εναλλακτικών τρόπων σκέψης και συμπεριφοράς μέσω της μάθησης. Είναι μια μουσικοκεντρική προσέγγιση, δηλαδή το θεραπευτικό αποτέλεσμα είναι απόρροια της μουσικής σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου. Η βασική τέχνη που χρησιμοποιείται είναι ο κλινικός μουσικός αυτοσχεδιασμός.
Ο χώρος που εκτυλίσσονται οι συνεδρίες είναι κατάλληλα διαμορφωμένος και περιέχει ποικιλία οργάνων, όπως κρουστά, πιάνο, κιθάρα κ.ο.κ. Οι θεραπευτές μπορεί να εργάζονται είτε μόνοι είτε σε ζεύγη. Η θεραπεία ξεκινά αυτοσχεδιάζοντας μουσική που ταιριάζει με τη συναισθηματική αλλά και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του πελάτη. Μέσω των αλλαγών στη μουσική του αυτοσχεδιασμού, ο θεραπευτής συνεχώς αντανακλά την κατάσταση του θεραπευόμενου, επικοινωνώντας με αυτόν τον τρόπο την ενσυναίσθησή του ως προς αυτόν, αλλά και την ενεργητική του ακρόαση ως προς αυτό που επικοινωνεί με τη μουσική του. Ο θεραπευτής προσπαθεί να προκαλέσει μουσικές αντιδράσεις και να εμπλέξει μουσικά τον θεραπευόμενο με ήχους και ρυθμούς, χρησιμοποιώντας ένα εύρος τεχνικών είτε ορχηστρικών είτε φωνητικών. Αυτές περιλαμβάνουν τη μίμηση προτύπου, την αντανάκλαση, την επανάληψη και την εναλλαγή σειράς. Μια από τις πιο βασικές δεξιότητες είναι η διατήρηση ενός βασικού ρυθμού. Αρχικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν απλοί ρυθμοί και μελωδίες, προχωρώντας στη συνέχεια σε περισσότερο μουσικές φράσεις. Η κατάκτηση της επιδεξιότητας σε αυτές τις δεξιότητες οδηγεί στην απόκτηση ενός ρεπερτορίου μουσικών αντιδράσεων που βοηθά στη μουσική ευελιξία και δημιουργικότητα.
Το κάθε άτομο απαρτίζεται από πολλά επίπεδα. Το εξωτερικό επίπεδο είναι η προσωπικότητα που έχει διαμορφώσει ως αποτέλεσμα των εμπειριών της μέχρι τώρα ζωής του. Σε αυτό το επίπεδο περιλαμβάνονται οι διαδικασίες της σκέψης και του συναισθήματος. Βαθύτερα από το εξωτερικό επίπεδο βρίσκεται αυτό που οι Nordoffκαι Robbinsαναφέρουν ως ‘’μουσικό παιδί’’. Το ‘’μουσικό παιδί’’ αναπαριστά την ελευθερία και τη διάθεση για παιχνίδι, αποτελείται από αισθητηριακούς, γνωστικούς και εκφραστικούς παράγοντες. Μέσα του βρίσκεται άλλο ένα επίπεδο του εαυτού, το οποίο περιλαμβάνει τη δυνατότητα ανάπτυξης προς την αυτοεκπλήρωση και σχετίζεται με τις ικανότητες διάδρασης και έκφρασης. Στη Δημιουργική Θεραπεία μια ακόμη έννοια που σχετίζεται με την ευεξία είναι η έννοια της τεχνογνωσίας –δεξιοτεχνίας. Η δυνατότητα για την απόκτηση μουσικής δεξιοτεχνίας ενυπάρχει στο ‘’μουσικό παιδί’’. Μέσα από την απόκτηση δεξιοτεχνίας το άτομο αποκτά την ικανότητα να διαμορφώσει και να αναπτύξει τον εαυτό του. Όσο περισσότερο αντιλαμβάνεται τη μουσική, τόσο περισσότερο έρχεται σε επαφή με τον εαυτό του ως αυτόνομο ον, αλλά και σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους, μέσα από τις μουσικές τους διαδράσεις.